Lezersblog: Rolovername binnen het gezin

Afgelopen maandag had ik een heel leuk gesprek met een collega-therapeut. We wilden graag meer weten over elkaars expertises. Dat vind ik altijd erg waardevol omdat je zo beter mensen door kunt verwijzen.

Na allerlei andere mooie onderwerpen kwam het onderwerp rol overname binnen het gezin aan bod. We hadden het over onze visies op dit onderwerp. 

Rol overname bij verlies van een ouder

Rol overname binnen een gezin komt vaak voor bij kinderen waarvan een van de ouders bijna niet of helemaal niet meer in beeld is. Situaties waar dit bij voor komt zijn scheidingen, langdurig ziek zijn van een ouder, of het overlijden van een van de ouders. Wat je dan vaak ziet binnen deze gezinnen, is dat een van de kinderen de vader of moeder rol op zich neemt. Dit gebeurt meestal onbewust. Ze hebben verdriet van het verlies en voelen zich verantwoordelijk voor het geluk van het gezin.

Meisjes gaan dan bijvoorbeeld zorgen en voelen zich verantwoordelijk voor de huishoudelijke taken. Jongens willen graag dat moeder weer gelukkig wordt. Ze voelen zich verantwoordelijk voor de mannelijke rol binnen het gezin; beschermen en aansturen. Daarnaast voelen de oudste kinderen zich vaak verantwoordelijk voor jongere broertjes of zusjes.

Is het erg?

In armere landen zie je dit overnemen van de ouderrol ook heel vaak gebeuren. Het is daar soms ook echt nodig om de rollen over te nemen. In Nederland is het gelukkig zo goed geregeld dat het niet ‘echt’ nodig is voor de kinderen om een ouderrol op zich te nemen. Maar het is eigenlijk wel een hele natuurlijke en instinctieve reactie! Daarom is het naar mijn mening in eerste instantie niet erg dat een kind probeert te helpen.

Wel is het belangrijk er op te letten dat het kind niet zijn eigen doelen en kind-zijn voorbij loopt. Er moet een balans zijn tussen eigen leven en het gezinsleven. Kind zijn is ontzettend belangrijk. Ik geloof dat er pas problemen ontstaan als de balans niet meer goed is en hiermee bedoel ik vooral dat de ouder afhankelijk wordt van de rol van het kind. Als dit zo is, wordt de verantwoordelijkheid van het kind te groot. Daarnaast vind ik het ook erg belangrijk dat het kind niet gaat bepalen thuis, dus waak daarvoor. Jij als ouder blijft degene die uiteindelijk bepaalt wat er gebeurt. 

Er komt een nieuwe partner in beeld.. en nu?

In de praktijk zie je vaak dat de ouder geen problemen ervaart met de rolverschuiving, tot er een nieuwe partner in beeld komt. Omdat het gezin door heeft gedraaid op een manier die natuurlijk aanvoelde na een situatie van verlies en rouw heeft het nog niet eerder tot problemen geleid. Dan komt er een nieuwe partner in het leven van moeder of vader. Deze wordt misschien niet geaccepteerd door de kinderen? Of er wordt niet naar geluisterd/ geen respect? Noem maar op... Het is dan van belang dat er iets gebeurt met die rolverschuiving, want het gezin ondervindt er problemen door. Het is niet prettig voor de kinderen en niet voor de volwassenen in beeld omdat er in veel situaties conflicten door ontstaan.

Wat doe je nu in deze situatie? Laat je het kind in zijn of haar waarde? Spreek je je respect uit naar hem of haar? En wat nu als er na een aantal jaar nog steeds niets is veranderd? De systemen in kaart brengen en betere communicatie zijn volgens mij de sleutels tot het bereiken van betere verhoudingen.

Er is nog veel te leren over dit onderwerp. Deel hier gerust je ervaring…