Omgaan met de grote levensvragen

In alle fases van een leven heeft een mens essentiële levensvragen. Maar naar mate men ouder wordt komen ze steeds vaker op. "Heb ik een goed leven (gehad)?",  "Wat betekent mijn leven eigenlijk?". Maar ook in de alledaagse praktijk is het belangrijk voor iedereen - en juist ook voor ouderen - om perspectief te hebben op leuke dingen. Lekker eten, gezellige sociale contacten en uitdagende dingen blijven doen. Men is dan wel ouder en minder mobiel, maar de behoefte om een leuke daginvulling te hebben blijft natuurlijk. Het leven is nooit 'af', een levensvervulling blijft belangrijk, hoe oud iemand ook is.

Een zinvol leven

Mensen zijn allemaal gericht op het hebben van een zinvol leven, een leven dat de moeite waard is. Als men terugkijkt is het de som van alle onderdelen en de invulling daarvan die ons een tevreden of ontevreden gevoel kan geven. Dat kan betrekking hebben op de kinderen, werk, bereikte doelen en veel meer. Peter Derkx, hoogleraar humanisme en levensbeschouwing onderscheidt de volgende zingevingsbehoeften:

Doelgerichtheid:

leef je ergens naartoe wat je van waarde vindt, al is het iets kleins?

Morele rechtvaardiging:

is je leven, dat wat je doet, moreel te verantwoorden? Sta je erachter hoe je nu leeft?

Eigenwaarde:

vind je jezelf de moeite waard? Ook met mindere vermogens en mogelijkheden?

Competentie:

heb je het gevoel dat je invloed hebt op je leven?

Begrijpelijkheid:

heb je een begrijpelijk verhaal over je leven/gebeurtenissen?

Verbondenheid:

voel je je verbonden met anderen? Heb je nog voldoende zingevende contacten?

Transcendentie:

voel je je deel van een groter geheel (kan religie zijn) of verlang je daarnaar?

Om het gevoel te krijgen een zinvol leven te hebben, of te hebben gehad, kijken we onbewust altijd naar de invulling van de bovenstaande onderdelen.

Belangrijk is dus ook om te beseffen dat het niet alleen om het verleden gaat maar ook om de zingeving nu. Zo zagen we vandaag een mooi filmpje van Jan (71) die nog elk weekend naar dance feesten gaat om te dansen. Wat ons aan dit verhaal trof is dat er geen grenzen zijn aan wat een mens mag of kan doen om een leuk en zinvol leven te hebben. Je verbonden voelen, het gevoel van spiritualiteit in de muziek, uit kunnen kijken naar iets leuks en zelf keuzes kunnen maken. Het komt allemaal terug in dit ene mooie verhaal.

We denken vaak in conventies van wat wel en niet moet kunnen. Oudere mensen moeten rustig doen en niet al te gek, en vooral niet teveel meer willen. Maar juist door die dogma's en het denken in kaders ontzeggen we een hoop mensen misschien wel een mooie levensinvulling. Nou is Jan natuurlijk een extreem voorbeeld, niet iedereen wil nog 'uit dansen' gaan. Maar ook in het klein kun je een hoop betekenen voor een ander. Door te luisteren naar wat iemand graag doet of juist naar de vragen die men heeft over het leven dat achter hen ligt.

Aan de medewerkers in zorg en welzijn - zoals thuiszorgmedewerkers, activiteitenbegeleiders, verzorgden in verzorgings- en verpleeghuizen - dus de taak om aandacht te hebben voor de levensvragen en behoeftes van hun cliënten. Naast familie staan zij ook zeer dicht bij de cliënt en hebben ze een vertrouwensrol. Ze krijgen vaak terloops met deze vragen te maken, en helaas is er door werkdruk en werkmethoden vaak geen tijd om er genoeg aandacht aan te geven. Daarnaast is het vaak moeilijk om op deze vragen in te gaan omdat men er zich geen raad mee weet. Het omgaan met deze vragen kan zorgverleners soms machteloos doen voelen en bij henzelf vragen oproepen naar de zin van het leven.

Toch is het niet direct nodig om uitgebreide kennis te hebben over levensvragen of levensbeschouwingen. Van groter belang is het vermogen om te luisteren en om het het contact te durven aangaan. Zoals zo vaak kan gewoon luisteren en meeleven al een hoop doen. En natuurlijk af en toe meenemen naar een goed dansfeest! ;)

We zijn natuurlijk benieuwd naar jullie verhalen of ervaringen hiermee. Laat ze hieronder achter!