Treinreizen met een beperking

Een paar weken geleden schreven we over hernieuwde Europese aandacht voor de rechten in de luchtvaart, voor mensen met een beperking. We werden er toen terecht op gewezen dat voor veel van jullie reizen met de trein een belangrijkere vorm van transport is. Daarom vandaag de mogelijkheden voor mensen met een handicap in de trein, in Nederland en (het is tenslotte vakantietijd) in Europa.

OV-begeleiderskaart

Op treinstations in Nederland zijn niet altijd voorzieningen als een rolstoelbrug, blindegeleidelijnen of reisbegeleiding aanwezig. De NS geeft aan zulke voorzieningen wel uit te breiden maar het is mogelijk dat je op jezelf bent aangewezen als je met de trein reist. Op de website van de NS kun je een lijst vinden met stations waar deze voorzieningen wel aanwezig zijn. Daar kan je ook eventueel online hulp aanvragen.

Als je een functiebeperking hebt waardoor je niet zonder hulp met de trein kunt reizen, is het binnen de Benelux wel mogelijk om gratis een begeleider mee te nemen. Dat geldt voor het gehele openbaar vervoer. Als je dus hulp nodig hebt en/of er zijn niet genoeg voorzieningen onderweg, dan kan je iemand vragen je te helpen. Dat hoeft overigens niet een specifiek iemand zijn, het kan iedere keer iemand anders zijn. Een begeleider is dus misschien niet het juiste woord; je mag gratis een reisgenoot meenemen. Als je aan een aantal voorwaarden voldoet krijg je een kaart waarmee deze reisgenoot gratis reist. Dat werk zo:

• Als je vanwege een functiebeperking niet zelfstandig kan reizen met het openbaar vervoer,
• in Nederland woont
• en ouder bent dan twaalf jaar,
• kun je bellen met 0900-1462 (€ 0,10 p.m.) en een aanvraagformulier OV-Begeleiderskaart / Bijzondere Vergunning bestellen.
• Dat formulier krijg je thuisgestuurd en moet je vervolgens ingevuld terugsturen met een recente pasfoto.
• De aanvraag wordt beoordeeld en als je in aanmerking komt krijg je een OV-Begeleiderskaart die op jouw naam te staan;
• je kan dan zelf bepalen wie je op die kaart meeneemt.
• Het gaat om één begeleider/reisgenoot met wie je samen de reis maakt,
• die ook ouder dan twaalf jaar moet zijn.
• De kaart is geldig in vrijwel alle treinen, metro's, trams en bussen.
• Met je kaart betaal je ook geen toeslag op het kopen van een kaartje bij een balie.
• Een waarschuwing van de NS: een begeleider mag de rolstoelbrug op het station niet bedienen, dat mag alléén een bevoegde reisassistent.

Het aanvragen van de kaart kan tot twee maanden duren en een keuringsarts zal beoordelen of je inderdaad  niet alleen kan reizen. Als de kaart verloopt (hij is minstens een jaar geldig) zul je een automatisch een nieuw formulier thuisgestuurd krijgen waarmee je opnieuw een aanvraag in moet dienen. Het is dus nog best een gedoe.

Daarnaast moet je zelf natuurlijk gewoon een kaartje kopen als je met het openbaar vervoer reist. Als je dat niet vooraf kan vanwege je beperking, dan kan je de OV-begeleiderskaart als identiteitsbewijs gebruiken om van de conducteur uitstel van betaling te krijgen. Dit is een wettelijk recht!

Internationaal

Op reizen met het openbaar vervoer binnen de Benelux geldt de begeleiderskaart in principe ook. Dat is anders voor de hogesnelheidstreinen. In de Fyra kan een reisgenoot bijvoorbeeld wel gratis mee maar in de Thalys geldt alleen een speciaal tarief voor een begeleider. Als rolstoelpassagier krijg je dat speciale tarief zelf ook maar met een visuele beperking weer niet. Via hun website zie je welke regels voor welke trein gelden en kun je ook assistentie aanvragen mocht je dat nodig hebben. In de hogesnelheidstreinen zijn wel verbrede ingangen en rolstoelplaatsen beschikbaar maar niet onbeperkt en je kan ze vaak niet reserveren.

Buiten de Benelux wordt het allemaal onduidelijker. Met je OV-begeleiderskaart kan je in de meeste Europese treinen een gratis begeleider meenemen als je een visuele beperking hebt. Dat geldt voor rolstoelpassagiers in elk geval ook in de volgende landen: Duitsland, Denemarken, Oostenrijk, Zwitserland, Hongarije, Slovenië, Slowakije en Groot-Brittannië. Als je een andere functiebeperking hebt kun je er alleen in de Benelux zeker van zijn dat een reisgenoot niet hoeft te betalen.

Omdat het Europese spoornetwerk uit heel veel verschillende nationale en private netwerken bestaat is het dan ook verstandig je reis van tevoren goed te plannen en tijdig contact op te nemen met de betreffende maatschappijen. Ze kunnen je dan eventueel assisteren op de stations en aangeven of er (toch) kortingsregelingen bestaan voor jou en/of je begeleider. Een lijst van afdelingen voor reizigers met een beperking mobiliteit bij de relevante Europese treinmaatschappijen kun je vinden op deze Engelstalige website.

EU regels

Er bestaat geen Europees recht op gratis begeleiding. De EU verordening die de rechten van treinpassagiers omschrijft, heeft wel een afdeling over reizen met een beperking maar daarin staat vooral dat je geen hogere prijs hoeft te betalen. Ook zijn treinmaatschappijen verplicht alle inspanningen te leveren om stations en treinen toegankelijk te maken. Maar omdat daarop weer uitzonderingen mogelijk zijn en het geen harde regels zijn is het moeilijk daar in heel Europa ook honderd procent zeker van te zijn. Wel is in de wet opgenomen dat je geen boete hoeft te betalen als je van tevoren geen kaartje kan kopen vanwege je handicap. Mocht je daarin geïnteresseerd zijn kun je de tekst (in het Nederlands) en een Engelse samenvatting vinden op deze EU site.